استقلال‌خواهی بر دوراهی عقب نشینی یا «گزینه هسته ای»

رفراندوم یکجانبه ای که در اول اکتبر سال جاری در کاتالونیا برگزار شد بدترین بحران سیاسی را برای اسپانیا در چهار دهه گذشته ارمغان آورده است. تنها با گذشت دو روز از انجام همه پرسی استقلال، کاتالوینا شاهد اعتصابی گسترده بود. این اعتصاب در اعتراض به سرکوب گسترده همه پرسی روز یکشنبه ۹ مهر شکل گرفت. در نتیجه تظاهرات و اعتصاب گسترده در کاتالونیا خیابان ها مسدود شد، حمل و نقل عمومی در آستانه تعطیلی قرار گرفت و مراکز آموشی نیز تعطیل شدند. در واقع اتحادیه های کارگری و تجاری کاتالونیا خواستار محکومیت شدید خشونت نیروهای پلیس گردیدند. خشونت هایی که منجر به زخمی شدن بیش از 800 نفر شد. دانشگاه های دولتی بارسلونا نیز به این اعتصاب ملحق شده و موزه های هنری، باشگاه فوتبال بارسلونا نیز حمایت خود را از برگزاری این اعتصاب اعلام کردند. این اعتصابات موجب شد تا نماینده پلیس اسپانیا از خشونت ‌اعمال شده نسبت به رای‌ دهندگان کاتالان عذرخواهی کند.

از سوی دیگر نگرانی‌ ها از تجزیه طلبی کاتالان ‌ها، مردم سراسر اسپانیا را به خیابان‌ ها کشاند. مخالفان و موافقان جدایی کاتالونیا ، هفتم و هشتم اکتبر، در بسیاری از شهرهای اسپانیا دست به تظاهرات زدند. از جمله راهپیمایی بارسلونا در روز یکشنبه هفتم اکتبر درست یک هفته بعد از آن برگزار شد که پوجدمون و دیگر رهبران جدایی‌طلب همه‌پرسی جدایی برگزار کردند، این تظاهرات با هدف مخالفت با استقلال کاتالونیا و در جهت وحدت اسپانیا صورت گرفت. گروهی دیگر از طرفداران گفت و گو میان کاتالونیا و دولت مرکزی اسپانیا نیز مردم را به تجمع در مقابل ساختمان شورای شهرها دعوت کردند. این فراخوان از طرفداران گفت و گو میان مادرید و بارسلونا خواست لباس سفید به تن کرده و در مقابل ساختمان شورای شهرها تجمع کنند و از بالکن خانه‌ های خود پارچه سفید آویزان کنند.

مسیر یک طرفه و وضعیت نامطمئن

از سوی دیگر کارلوس پوجدمون رئیس دولت محلی کاتالونیا تحت فشار دادگستری اسپانیا سخنرانی اعلام نتایج و استقلال را نهایتاً به سه شنبه 10 اکتبر موکول کرد. درست هنگامی که پیش بینی می شد پوجدمون به صورت یک طرفه استقلال کاتالونیا را رسما در پارلمان این ایالت اعلام کند، رهبر کاتالان‌ها در سخنرانی خود خواهان مذاکره و توافقی جدید با دولت مادرید شد و اعلام استقلال این منطقه را به زمان دیگری موکول کرد. البته او قبل از این بیانیه با برخی از رهبران کمیسیون اروپا دیدارها و رایزنی هایی داشته است. این درحالی است که پوجدمون پیش از این با تاکید بر معتبر بودن نتایج همه پرسی اعلام کرده بود که کاتالونیا حق تبدیل شدن به یک دولت مستقل را دارد و کشوری مستقل در قالب جمهوری خواهد بود. این اقدام پوجدمون واکنش هایی را در میان طرفداران استقلال برانگیخت. احزاب و گروه‌های جدایی طلب کاتالونیا با انتقاد از رئیس این منطقه سخنان وی را از دست دادن یک فرصت تاریخی خواندند. گروه سیاسی چپ افراطی کاتالونیا موسوم به سی یو پی از پوجدمون خواسته است تا استقلال این منطقه را رسما اعلام کند و توجهی به تهدیدات نخست وزیر اسپانیا نداشته باشد. حتی برخی از اعضای این حزب اقدام او را خیانت خواندند. همچنین مجمع ملی کاتالان، یکی از جوامع مدنی قدرتمند طرفدار استقلال، نیز اعلام کرده است که تعلیق رفراندوم را درک نمی کند. این درحالی است که معاون نخست وزیر اسپانیا، پوجدمون را فردی خواند که نمی داند به کجا میرود و چه می کند. در واقع پوجدمون در حال حاضر در جریانات کاتالونیا نقش اساسی دارد اما مسیری که او طی کرده است تنها به یک اعلامیه یک طرفه منجر شده است. به عبارتی پوجدمون در یک وضعیت کاملا نامطمئن قرار دارد به نحوی که دولت اسپانیا از وی خواسته است تا به صراحت اعلام کند آیا استقلال را اعلام کرده یا خیر؟ و از این روی یک اولتیماتوم 5 روزه نیز به او داده که روز دوشنبه (24 مهر/16 اکتبر) پایان می یابد. در صورت مثبت بودن پاسخ، پوجدمون تنها سه روز فرصت دارد تا از آن عقب نشینی کند. در طرف مقابل او تحت فشار گروه های جدایی طلب قرار دارد تا خواست چهل ساله آنان را تحقق بخشد. این فشارها زمانی افزایش خواهد یافت که اتحادیه اروپا نیز اعلام کرده است در صورت اعلام استقلال و طی این مسیر یک طرفه، کاتالونیا دیگر بخشی از این اتحادیه نخواهد بود. این امر موجب بالا رفتن هزینه صادارات کالا‌های این منطقه و عدم رقابت‌پذیری آن‌ها در بازار اروپا خواهد شد که زیان فراوانی به شرکت‌های کاتالانی وارد خواهد آورد. كاتالونيا همزمان از عضويت در سازمان تجارت جهاني نيز محروم خواهد بود. در عین حال برخي بانك‌ها و شركت‌هاي بزرگ اسپانيايي طي روزهاي اخير و با بالا گرفتن تنش‌ها، دفاتر خود را از بارسلونا خارج كرده‌اند.

در این میان رهبر حزب سوسیالیست اسپانیا سانچز با یک طرح ابتکاری پیشنهادی برای خروج از این وضعیت داشت که از طریق ایجاد یک کمیسیون امکان تغییر مناطق خود مختار با اصلاح قانون اساسی این کشور بررسی شود اما دولت کاتالونیا این پیشنهاد را به دلیل مشخص نبودن و دورکردن توجهات از خواسته کاتالان ها رد کرد.

انتخاب نهایی: عقب نشینی یا «گزینه هسته ای»؟

بعداز اقدام پوجدمون مبنی بر اعلام ضمنی استقلال و در عین حال تاخیر آن و از سوی دیگر درخواستش برای گفت و گو با مادرید، دولت اسپانیا تنها یک ساعت بعد از سخنرانی وی، سخنان او را غیر قابل قبول خواند. طی دو هفته اخیر، دولت اسپانیا چندین بار اعلام کرده است که اگر کاتالونیا بر استقلال پافشاری کند در نهایت مجبور است به اصل 155 قانون اساسی این کشور متوسل شود. این اصل به دولت مرکزی اجازه می دهد تا کنترل این منطقه را بر عهده بگیرد و انتخابات محلی برگزار کند. در مقابل حکومت کاتالونیا بار دیگر بر گفت و گو برای حل بحران استقلال کاتالونیا تاکید داشته است اما در عین حال به اروپا نیز هشدارداده است که این مسئله منتفی و فراموش نخواهد شد حتی اگر دولت اسپانیا به استفاده مستقیم از قانون تهدید نماید. وزیر خارجه کاتالونیا اعلام کرده است که ما برای گفت و گوی بدون پیش شرط حاضریم چرا که همواره یک راه حل وجود دارد و اگر دولت اسپانیا این را نمی‌خواهد باید دلیل آن را نیز مطرح کند. رهبران کاتالونیا معتقدند که اسپانیا به اعمال اصل 155 قانون اساسی تهدید می کند که به «گزینه هسته ای» معروف است. این در صورتی است که اکنون این اصل را با مداخله در امور مالی یا حضور پلیس ملی و پلیس شهری در کاتالونیا به صورت غیرقانونی اعمال می کند.

به طور کلی کاتالونیا اکنون دو راه حل پیش رو دارد یکی نادیده گرفتن اسپانیا و اعلام استقلال و دیگری تسلیم شدن و عقب نشینی از طرح خود برای گفت و گو در مورد استقلال. به نظر می رسد اگر کاتالونیا اعلام استقلال کند، دوباره تاریخ تکرار می شود، همانند آنچه که در هشتاد سال گذشته اتفاق افتاده است، که دولت اسپانیا دخالت می کند و بار دیگر استقلال کاتالونیا خاموش می شود.