شلیک اخطار به کاخ سعودی

چرا منصور بن حسن بن علی آل فهید العامری روز‌‌شنبه هفتم اکتبر دل به دریا زد و با خودروی خود به کاخ پادشاهی سلام در شهر جده عربستان حمله کرد؟ او در این حمله دو تن از نگهبانان کاخ را کشت و سه تن دیگر را هم زخمی کرد و حالا مأموران وزارت کشور آل‌سعود به دنبال پاسخی برای انگیزه او از انجام این حمله هستند. نکته قابل توجه این است که وزارت کشور اعلام کرده او هیچ سوءپیشینه‌ای ندارد و همین نیز احتمال ارتباط او با شبکه‌های تروریستی مثل القاعده و داعش را ضعیف می‌کند. این حمله در حالی انجام می‌گیرد که دو روز قبل از آن، سازمان تازه تأسیس‌ امنیت آل‌سعود مدعی شده بود که نیروهایش در «عملیاتی پیش‌دستانه» توانسته‌اند یک تیم تروریستی وابسته به داعش را منهدم کنند و دو تن از اعضای این تیم را بکشند و سه تن دیگر را دستگیر کنند.

شاید این سازمان توانسته باشد عملیاتی روز پنج‌‌شنبه داشته باشد تا از حمله به دو ساختمان متعلق به وزارت دفاع آل‌سعود جلوگیری کرده باشد اما روشن است که نتوانسته مانعی برای حمله العامری به کاخ سلام باشد تا او نتواند در غیاب ملک سلمان، پادشاه آل سعود، به سوی یکی از کاخ‌هایش شلیک کند. وزارت کشور آل‌سعود با منتفی دانستن سوء‌پیشینه‌ای برای العامری خواسته ارتباط او با داعش یا القاعده را رد کند تا اینکه شلیک او به کاخ سلام بر عملیات روز پنج‌‌شنبه سایه‌ای نیندازد و این تصور را به وجود آورد که اقدام العامری در این حمله تنها ناشی از یک تصمیم فردی بوده است. شاید وزارت کشور با این کار بخواهد گزینه گروه‌های تروریستی و اقدامی سازمان یافته برای حمله به کاخ شاهی را منتفی کرده باشد اما با شخصی کردن اقدام العامری هم ابعاد آن را بسیار گسترده و هم پیچیدگی موضوع را بیشتر کرده است. در واقع، شخصی کردن این حمله ذهن را سریع متوجه اقداماتی می‌کند که طی هفته‌های اخیر در عربستان انجام شده و به طور عمده هم از سوی محمد بن سلمان، ولیعهد و وزیر دفاع آل سعود، برنامه‌ریزی شده‌ است. شاخص این اقدامات فرمان پادشاهی در مورد اجازه رانندگی به زنان است که با پخش تصاویر ام‌کلثوم، خواننده مشهور مصری، اجازه به زنان برای ورود به استادیوم آن هم به مناسبت جشن‌ پایه‌گذاری خاندان آل‌سعود همراه شده است. شورای عالی علمای دینی عربستان که نقش برجسته‌ای در سیاستگذاری این کشور دارد تا به حال در مورد این اقدامات سکوت کرده اما این سکوت به معنی منتفی شدن اقدام عملی در برابر آنها نیست.

هیچ شکی نیست که محمد بن سلمان با این اقدامات قصد جلب توجه افکار عمومی و کسب حمایت در بدنه اجتماعی و به خصوص اقشار تحصیلکرده جامعه را دارد. او برای نشستن بر تخت سلطنتی نیاز به این حمایت دارد چرا که طبق روند سنتی به این تخت نرسیده و با برنامه‌های فشرده پشت پرده رقبا را یکی بعد از دیگری کنار زده تا بتواند به یک قدمی این تخت برسد. با این وجود، یک سری تغییرات آن هم بر سر موضوعات حساس در جامعه‌ای به شدت سنتی مثل عربستان بی‌هزینه نیست. او تا اندازه‌ای پیش‌بینی هزینه‌‌ها را کرده بود که در یکی دو ماه اخیر دست به دستگیری طیف گسترده‌ای از منتقدان و مخالفان خود از جمله برخی علمای دینی زده بود اما مخالفت با او تنها محدود به این طیف نمی‌شود. بسیاری از افراد وابسته به قشرهای سنتی مجبور هستند در مقابل او سکوت کنند و در حال حاضر دست کم مخالفت علنی با اقدامات او نداشته باشند اما میزان سکوت آنها هم حد و حدودی دارد. نگاهی به شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که مخالفت آنها در یک فضای قابل اطمینان چگونه به نمایش می‌آید و چگونه آنها نسبت به این دست اعمال هشدار می‌دهند و به قول خود، خاطیان را با «عذاب الهی» تهدید می‌کنند. احتمال دارد العامری یکی از این افراد باشد که حالا به شبکه‌های اجتماعی و فضای به نسبت امن آن اکتفا نکرده و خود اسلحه‌ای به دست گرفته تا این تهدید را عملی کند. در این صورت، دستگاه پادشاهی آل‌سعود و بیشتر از همه، شخص محمد بن سلمان باید در انتظار العامری‌های دیگر باشد که می‌توانند از هر جایی سر در بیاورند و به سوی او شلیک کنند، حتی از میان محافظان و نیروهای قابل اعتماد او. به عبارت دیگر، حمله العامری به کاخ سلام در جده چند شلیک را در پی داشت که در حکم تیر اخطار برای محمد بن سلمان بود و معلوم نیست که تیرهای بعدی به چه صورت و در چه حد جدی شلیک خواهند شد.