نقش کریدور شمال - جنوب در جهش همکاری‌های اقتصادی ایران و امارات

 از زمان احیای روابط سیاسی میان ایران و امارات متحده عربی در سال 2022، همکاری‌های اقتصادی به سرعت رشد کرده و یکی از الگوهای موفق غلبه بر موانع و امکان شراکت‌های فزاینده‌ اقتصادی کشورهای دو سوی خلیج فارس را به نمایش گذاشته است.

بر اساس گزارش رویترز، ایران در سال مالی منتهی به مارس 2024 به ارزش 20.8 میلیارد دلار کالا از امارات وارد کرده است و در همین مدت امارات با 6.6 میلیارد دلار سومین مقصد صادرات ایران بوده است. این یعنی تجارت بین تهران و ابوظبی از 11 میلیارد دلار در سال 2021 به 24 میلیارد دلار در سال 2023 بهبود یافته است.

اکنون حفظ این شتاب و تقویت حجم مبادلات اقتصادی یکی از اهداف مذاکرات مقامات دو کشور است. اخیراً در سفر مهرداد بذرپاش وزیر راه و شهرسازی و رئیس کمیسیون مشترک اقتصادی میان ایران و امارات، پس از وقفه‌ای ده ساله نشست کمیسیون مشترک افتصادی میان دو کشور برگزار شد تا زمینه‌های توسعه همکاری‌ها مورد بررسی قرار گیرد

تاسیس این کمیسیون به یادداشت تفاهم امضا شده بین فدراسیون اتاق های بازرگانی و صنایع دو کشور در سال 2014 باز می گردد.

حال با شروع به کار مجدد این کمیسیون، خبرگزاری تسنیم به نقل از مهرداد بذرپاش پیش‌بینی کرد حجم تجارت بین کشورش و امارات در سال 2025 به 30 میلیارد دلار برسد.

اماراتی‌ها برای تسهیل حضور شرکت‌های ایرانی در این کشور اقداماتی را در دستور کار قرار داده است چنانکه روزنامه انگلیسی "فایننشال تایمز" در اکتبر 2023 به نقل از تجار و مقامات ایرانی نوشت که ابوظبی در ماه های اخیر محدودیت های اعمال شده برای ثبت شرکت ها و صدور ویزا برای شرکت های ایرانی مشمول تحریم های آمریکا را کاهش داده است.

 در این گزارش تاکید شده است که "ایرانی ها در حال بررسی چگونگی تقویت تجارت دوجانبه با ایجاد مکانیسم‌های مالی برای معاملات خود در امارات متحده عربی هستند."

در این میان به نظر می‌رسد سهیم شدن هرچه بیشتر امارات در پروژه راهبردی کریدور شمال - جنوب به یکی از کانونی‌ترین مباحث و موضوعات اقتصادی دو طرف تبدیل شده است که می‌تواند منشأ اثر جهش بزرگ در سطح شراکت‌های اقتصادی ایران و امارات داشته باشد.

بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای، بررسی راه‌های توسعه همکاری‌های دوجانبه ترانزیتی از طریق کریدور بین‌المللی شمال- جنوب برای انتقال کالاهای اماراتی از طریق خاک ایران به سمت مناطق آسیای مرکزی، قفقاز و روسیه، از جمله محورهای مذاکرات بذرپاش با مقامات ابوظبی در جریان برگزاری نشست کمیته مشترک اقتصادی بوده است.

 بذرباش از امارات متحده عربی خواسته تا از بنادر لجستیکی ایران بهره مند شود و در پروژه های جدید توسعه بنادر ایران سرمایه گذاری کند، زیرا این امر بدون شک به تسهیل دسترسی ابوظبی به کشورهای اوراسیا و حتی اروپا کمک می‌کند.

 وزیر راه و شهرسازی تایید کرده که دو کشور با اتخاذ تصمیمات راهبردی قادر به ایفای نقشی منحصر به فرد با هدف دستیابی به بازارهای کشورهای شمالی و جنوبی هستند.
 
مزایای چشمگیر اقتصادی کریدور شمال - جنوب برای امارات
پروژه "کریدور شمال - جنوب" یکی از بزرگترین پروژه های حمل و نقل بین‌المللی در جهان به حساب می‌آید که بمبئی، پایتخت تجاری هند، را به منطقه وسیع اوراسیا متصل می‌کند. در واقع این کریدور حول محور حمل کالا از هند به بندر چابهار در جنوب شرقی ایران، که تنها بندر ایرانی مشرف به اقیانوس هند است و سپس انتقال آن از طریق زمینی به بندر انزلی در  سواحل دریای خزر یافته و نهایتاً از طریق دریا به آستاراخان روسیه و از آنجا به شمال روسیه یا با راه آهن به اروپا تشکیل شده است.

این کریدور متشکل از یک شبکه چند مسیری به طول 7200 کیلومتر شامل مسیرهای دریایی، راه‌آهن‌ها و جاده‌های زمینی است و هدف آن حمل و نقل کالا از سرزمین های هند، ایران، افغانستان، ارمنستان، آذربایجان، روسیه، آسیای میانه و سپس اروپای شرقی است.

علاوه بر شرکای اصلی، تاکنون کشورهای دیگری همانند ترکیه، ارمنستان، سلطان نشین عمان، قزاقستان، تاجیکستان، قرقیزستان، اوکراین، بلاروس و بلغارستان، به عنوان عضو ناظر برای مشارکت در پروژه کریدور «شمال-جنوب» توافقنامه امضا کرده‌اند.

یکی از مزایای منحصر به فرد کریدور شمال جنوب برای امارات آن است که در مقایسه با مسیر کانال سوئز، در کاهش هزینه و زمان ارسال کالا به بازارهای هدف تأثیرگذار است. مقایسه مسیر کشتیرانی از هند به شمال اروپا از طریق ایران و مسیر کشتیرانی از طریق کانال سوئز نشان می‌دهد که کریدور حمل و نقل از طریق ایران در مقایسه با کانال سوئز کوتاه‌تر است.

 به گفته یک مقام ایرانی، در مقایسه با کانال سوئز، ارتباط تجاری بین بمبئی و سن پترزبورگ، مدت زمان حمل کالا را از 38 روز به 14 تا 16 روز کاهش می دهد. در حالی که مسیر کانال سوئز 16000 کیلومتر است، گفته می‌شود با توجه به ترافیک کشتی‌ها و مختصات کانال، برای طی کردن 30 تا 40 کیلومتر حداقل یک روز زمان لازم است.

همچنین بر طبق گزارش "The Diplomat" این کریدور از نظر اقتصادی هزینه های حمل و نقل بین هند و روسیه را تا حدود 30 درصد کاهش می دهد.

در بعد امنیتی نیز بروز حوادث غیرمتقربه طبیعی و انسانی و تشدید تنش‌های نظامی در دریای سرخ طی سالها و ماه‌های اخیر ثابت کرده که کانال سوئز یکی از آسیب‌پذیرترین مسیرها برای ترانزیت کالا محسوب می‌شود.

 علاوه بر این، مشارکت در پروژه کریدور شمال – جنوب برای امارات در راستای اقدامات سالهای اخیر این کشور برای تقویت همکاری‌های اقتصادی با روسیه و مجموعه اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان شانگهای است که ایران با عضویت در این مجموعه‌ها نقش پل اتصال را برای ابوظبی ایفا خواهد کرد.

از طرف دیگر امارات در سالهای گذشته از طریق غول ترانزیت دریایی DP World ، سهم و نقش خود در کنترل بنادر مهم تجاری جهان و شبکه ترانزیت بین‌المللی دریایی را افزایش داده و در حال حاضر اپراتور ۶۰ بندر تجاری در سراسر جهان می‌باشد .یکی از مقاصد جدید این سرمایه‌گذاری‌ها روسیه بوده است.

در اکتبر 2023 شرکت روسی ترابری دریایی Rosatom با همکاری DP World، شرکتی را برای توسعه کریدور کشتیرانی شمالی که اقیانوس‌های اطلس و اقیانوس آرام را به هم متصل می‌کند، تأسیس کرد. کریدور ناوبری شمالی در سراسر دایره قطب شمال امتداد دارد و اقیانوس اطلس و اقیانوس آرام را به هم متصل می کند. روسیه به سرعت برای توسعه آن کار می کند و قصد دارد از این کریدور برای صادرات نفت و گاز استفاده کند و انتظار می‌رود این کریدور به یک مسیر تجاری بزرگ بین اروپا و آسیا تبدیل شود.

این موضوع ضرورت‌های مضاعفی برای شراکت هرچه بیشتر امارات در کریدور شمال- جنوب به وجود می‌آورد چنانکه اولین محموله ترانزیت ریلی- دریایی کریدور شمال به جنوب از طریق ایران، شامل کالاهای صادراتی روسیه به امارات در اردیبهشت ماه 1401 بود.