کریدور دیپلماتیک مأرب - صنعا؛ فاصله‌گیری از ریاض؟

در همین ارتباط، علی القحوم، عضو دفتر سیاسی جنبش انصارالله روز شنبه خبر داد که حزب «الاصلاح» نزدیک به عربستان سعودی برای مذاکره با صنعاء، نماینده تعیین کرده است. القحوم با انتشار پستی در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت: آنچه مبخوت عبود الشريف رئیس شاخه الاصلاح در مأرب انجام داد، اقدامی در راستای پیشرفت گفتگوهای ملی و گامی رو به جلوست تا گذشته را فراموش کنیم و گفتگو برای حل مشکلات داخلی را به عنوان یک اصل بپذیریم.

القحوم این اقدام حزب الاصلاح را «گام مهمی برای مقابله با چالشها و مخاطرات و در راستای حفظ وحدت یمن، مقابله با پروژه‌های استعماری و بستن در به روی تمامی مداخلات خارجی» عنوان کرد.

این مقام انصارالله همچنین گفت:«دولت صنعاء امیدوار است طرح سید عبدالملک بدرالدین الحوثی در بازگشایی مسیرها و مسائل انسانی، آزادی اسرا و بازداشتی‌ها، تخصیص درآمدها نفتی و گازی به همه استانها اجرایی شود.

القحوم مشکلات صنعاء با دولت وابسته به ریاض را سیاسی دانست که با حل آن، تمامی مشکلات از طریق گفتگوهای ملی حل خواهد شد؛ از جمله در استانهای جنوبی و با شورای انتقالی [وابسته به امارات] یا سایر گروه‌های حاضر در حضرموت و المهره. وی در پایان تأکید کرد، دولت صنعاء آماده گفتگوهای داخلی یمن است؛ آن هم به دور از قیمومیت خارجی تا از این طریق تمامیت ارضی، حاکمیت و استقلال یمن نیز حفظ گردد.

سخنان این مقام دولت نجات ملی پرده از انگیزه‌هایی که حزب اصلاح را به سمت باز کردن درهای گفتگو با انصارالله سوق داده است برمی‌دارد از جمله نگرانی این گروه از به حاشیه رفتن در مذاکرات مستقیم صنعا - ریاض، شکاف ترمیم ناپذیر و رو به گسترش در شورای ریاست جمهوری کابینه عدن و همچنین مشکلات عدیده اقتصادی مناطق تحت کنترل این گروه به دور از چشم‌انداز روشنی برای مرتفع شدن آنها.
 
احساس خطرهای داخلی و خارچی اصلاح
شروع مذاکرات مستقیم میان ریاض و انصارالله برای دیگر بازیگران داخلی تحولات یمن معنایی جز انفعال سیاسی و افزایش به حاشیه رفتن در تعیین روندهای آینده تحولات کشور نمی‌تواند داشته باشد.

رهبران اخوان‌المسلمین یمن در سالهای گذشته امیدوار بودند با استفاده از حضور عربستان و امارات بتوانند مناطق تحت نفوذ و کنترل خود در یمن را توسعه داده و به قطب اصلی قدرت در آینده دولت‌سازی این کشور تبدیل شوند. اما با شکست ائتلاف متجاوز و موفقیت‌های انصارالله در مناطق جنوبی یمن، کم کم مزدوران سعودی نیز واقعیتهای سیاسی و میدانی در این کشور را درک کردند و اکنون می‌دانند که دوستی با ائتلاف متجاوز و رویارویی با انصارالله خواسته‌های آنها را برآورده نخواهد کرد. حزب اصلاح اکنون نه در شمال از جای پای سیاسی برخوردار است و نه قدرت شکست شورای انتقالی جنوب را دارد که استان‌های جنوبی را به زیر سلطه خود درآورده است. لذا، گفتگوی مستقیم با صنعا را می‌توان تنها چاره فعلی اصلاحی‌ها برای جلوگیری از قیچی شدن در میانه کشکمش‌های سیاسی داخلی دانست. 

همچنین حزب اصلاح که در سالهای اخیر در درگیریها با نیروهای انصارالله، کشته‌های زیادی داده و ده‌ها نفر هم اسیر شده‌اند، از اینرو می‌خواهد از طریق صلح با صنعا بتواند اسرای خود را آزاد کند.  

از سوی دیگر، سروسامان دادن به وضعیت اقتصادی استان‌‌های تحت نفوذ اصلاح بدون حل برخی پرونده‌ها با صنعا امکانپذیر نمی‌نماید. اخوان‌المسلمین در بین مردم مأرب هم مشروعیت خود را از دست داده و در تیرماه گذشته برخی منابع اعلام کردند که «قبیله عبیده»، نگهبان لانه سبا، یکی از قبایل بزرگی است که همچنان با اخوان می‌جنگد و حضور این گروه را تهدیدی برای امنیت مأرب می‌داند. به همین دلیل، رهبران حزب اصلاح که از سوی سعودی‌ها رانده و از مردم مأرب مانده شده‌اند حل بحران معیشتی و اقتصادی از رهگذر تعامل با صنعا را تنها راه نجات از باتلاق کنونی می‌بینند.

در همین رابطه عبود الشریف در فضای مجازی پیشنهادی را منتشر کرده که شامل امضای سند جدیدی در رابطه با افتتاح خط صروه- مأرب- صنعا بود که صنعا پیش از این تمایل خود را برای گشایش آن ابراز کرده بود. به گفته الشریف،«این سند شامل بازگشت آوارگان صنعا و مأرب به مناطق خود می‌شود، مشروط بر اینکه قبیله جهم جاده‌ها را در خط تقسیم بین نیروهای صنعا و جناح‌های حزب در ورودی مأرب ایمن کند».

گفتنی است که همه طرف‌های درگیر در یمن برای نهمین سال متوالی بر تمایل و تلاش خود برای بازگشایی تمامی مبادی ورودی شهرها و جاده‌های بین استان‌ها در خطوط تماس برای پایان دادن به رنج میلیون‌ها نفر تاکید دارند. یمنی‌ها به دلیل ناامنی‌ها از جاده‌های ناهموار و خطرناک عبور می‌کنند و میلیون‌ها نفر همچنان از دردسر سفر و مشکل انتخاب جاده‌های جایگزین، ناهموار یا بیابانی، مملو از خطر و طی مسافت‌های طولانی و طاقت فرسا رنج می‌برند.

حزب اصلاح اگرچه در سالهای ابتدایی جنگ ناخواسته با شورای انتقالی جنوب در یک جبهه قرار گرفته بودند اما با آشکار شدن برنامه‌های تجزیه طلبانه این شورا، رهبران اخوان المسلمین از آنها رویگردان شده‌اند و تصرف برخی مناطق توسط شبه نظامیان شورای انتقالی، همانند جزیره سقطری که به صورت تاریخی محل نفوذ اخوانی‌ها بوده، بر تشدید این اختلافات افزود. 

در این میان شورای ریاست جمهوری یمن هم که سال گذشته میلادی از سوی عربستان جایگزین شورای ریاستی شد تا بتواند گروه‌های مخالف صنعا را یکدست کرده و وزنه سیاسی و نظامی جنوب را در برابر شمال تقویت کند، در اصل هیچ موفقیتی کسب نکرده و در میان کارشکنی‌های مداوم شورای انتقالی وابسته به امارات از قدرت حاکمیتی و مشروعیت در بین استان‌های جنوبی یمن برخوردار نیست.

از سوی دیگر، تمایل اخوان‌المسلمین برای گفتگو با صنعا به تحولات منطقه‌ای نیز مربوط می‌شود. رهبران حزب الاصلاح با درک واقعیت‌های موجود در دریای سرخ و دست برتر انصارالله در جنگ با رژیم صهیونیستی و آمریکا، که می‌تواند در ادامه به افزایش مشروعیت داخلی و همچنین اقبال جامعه بین المللی به پذیرش مشروعیت دولت نجات ملی به عنوان حکومت بلامنازع در جغرافیای یمن بیانجامد، به این جمع‌بندی رسیده‌اند که تقابل با صنعا وقت تلف کردن و دادن هزینه‌های بیشتر است. چرا که انصارالله دیگر  یک جنبش مذهبی محدود به استان صعده نیست و همزمان با افرایش دامنه حضور و نفوذ آن در کل استان‌های شمالی و غربی، به ارتشی قدرتمند تبدیل شده که حتی قدرت بزرگی مانند آمریکا را به زانو درآورده است. در واقع در ماه‌های اخیر به خاطر حمایت انصارالله از مردم مظلوم غزه، مشروعیت این جنبش در بین ملت یمن هم افزایش یافته است و رهبران اخوان‌المسلمین با آگاهی از این موضوع تداوم روندهای گذشته را در قبال دولت نجات ملی ناممکن می‌دانند.
 
مأرب به آغوش صنعا بر‌می‌گردد
مأرب به دلیل ثروت نفتی و گازی، تاریخی و انسجام ساختار قبیله‌ای آن نقش مهمی در معادلات سیاسی، اقتصادی و نظامی یمن دارد. مارب شامل بزرگترین میادین صادرات گاز (Safer) است که منبع تامین گاز کل کشور به شمار می‌رود و دارای بزرگترین پمپ بنزین برای تولید برق است و ظرفیت تولید پالایشگاه نفت آن به 10000 بشکه در روز رسیده است و از نظر حزب اصلاح، حفظ این گنجینه باارزش بسیار اهمیت دارد، لذا رهبارن اخوانی سعی دارند از طریق صلح با انصارالله، نفوذ نیم‌بندی خود در این استان استراتژیک را حفظ کنند.  

مأرب به ‌عنوان دروازه شرقی صنعاء به شمار می‌رود و انصارالله سعی دارد با کنترل این منطقه، مزدوران سعودی را از اطراف پایتخت دور کرده و تسلط خود بر مناطق مرکزی را تثبیت کند. آزادسازی این شهر چنان اهمیت داشت که دوسال پیش هر وقت انصارالله موفقیت‌هایی را کسب می‌کرد، مقامات سعودی با وساطت نماینده سازمان ملل سعی می‌کردند به بهانه آتش‌بس روند پیشروی‌ها را کند کنند، زیرا مأرب شاهرگ متجاوزان در یمن تلقی می‌شود که در صورت از دست دادن آن، دیگر استان‌های اشغالی مناطق مرکزی نیز در معرض سقوط قرار می‌گیرد. از سوی دیگر، نفوذ انصارالله در مأرب، سبب می‌شود دولت صنعا به استان‌های نفت و گاز خیز شبوه، المهره و حضرموت که تحت اشغال عربستان و امارات قرار دارند، اشراف کامل داشته باشد.

گرایش اخوان‌المسلمین به ست صنعا، سبب می‌شود تا یکی از دغدغه‌ها و چالش‌های امنیتی انصارالله در یمن از میان برداشته شود. انصارالله هم به دلیل درگیر شدن در دریای سرخ و مذاکرات صلح با عربستان، تمایلی به جنگ مجدد با گروههای یمنی ندارد و از گفتگو با جریان اخوان‌المسلمین و سایر جریانهای سیاسی یمن نیز استقبال می‌کند.

 شکاف بین مزدوران سعودی و اماراتی، حاکمان ریاض و ابوظبی را در وضعیت دشواری قرار خواهد داد و در نهایت چاره‌ای جز تن دادن به خواست انصارالله ندارند، لذا همکاری اخوان المسلمین با صنعا، در روند مذاکرات آتی انصارالله با متجاوزان هم تاثیر خواهد گذاشت و وزن و جایگاه سیاسی صنعا را ارتقا خواهد داد.