پاکستان میان ارتش و خان!

نتیجه شگفت‌انگیز انتخابات پارلمانی پاکستان در شرایطی رقم خورد که این کشور با چالش‌های متعددی در ابعاد داخلی و منطقه‌ای مواجه است و دولت بعدی که روی کار آید باید نسبت به اصلاح اقتصاد اقدام کند، ضمن اینکه باید تلاش کند روابط پاکستان را هم با کشورهای همسایه بهبود بخشد بویژه آنکه با دغدغه‌هایی از جمله افغانستان تحت حاکمیت طالبان و حتی گروه‌های تندرو در این کشور مواجه است.

کمیسیون انتخابات پاکستان پس از ۳ روز از برگزاری انتخابات، نتایج نهایی را اعلام کرد که بر اساس آن نامزدهای مستقل وابسته به حزب تحریک انصاف پاکستان (PTI) به رهبری عمران خان با کسب ۱۰۲ کرسی از ۲۶۵ کرسی، توانستند بیشترین کرسی پارلمان را از آن خود کنند. بعد از این حزب در جایگاه دوم حزب مسلم لیگ پاکستان نواز شریف (PML-N) با ۷۳ کرسی قرار گرفت و حزب مردم پاکستان (PPP) به رهبری بلاول بوتو زرداری نیز با کسب ۵۴ کرسی در جایگاه سوم ایستاد.

این نخستین بار در تاریخ سیاسی پاکستان است که نمایندگان مستقل بیشترین رای را به دست می‌آورند اما هنوز برای اینکه گفته شود احزاب حامی عمران خان یا نماینده او می‌توانند قدرت را در اختیار بگیرند زود و موضوعی مبهم است، زیرا نواز شریف از حمایت ارتش در این کشور برخوردار است و در حال حاضر نیز علاوه بر اینکه حامیان منطقه‌ای و غیرمنطقه‌ای خود را دارد، به دنبال این است تا با ائتلاف‌سازی بتواند یکبار دیگر بر مسند قدرت بنشیند.

باید در نظر داشت همواره ارتش نقش مهم و اثرگذاری در فرآیند قدرت در پاکستان داشته است اما با توجه به مباحث امنیتی و نقش ارتش در منافع راهبردی پاکستان، حتی اگر برخی مولفه‌های منطقه‌ای خواسته باشند در مسائل داخلی دخالت کنند، نمی‌توانند نقش تعیین‌کننده و اصلی را داشته باشند. 

با این وجود همچنان نمی‌توان چشم‌انداز روشنی را برای دولت آینده پاکستان متصور شد، چرا که متغیرها و فاکتورهای متعددی در این مساله موثر هستند و نقش ایفا می‌کنند. در حال حاضر هر کدام از ۲ حزبی که خود را پیروز این دوره از رقابت‌ها می‌دانند، نماینده خود برای تصدی پست نخست‌وزیری را معرفی کرده‌اند. حزب مردم پاکستان (PPP) بعد از اعلام نتایج نهایی انتخابات اعلام کرد از حزب شریف (مسلم لیگ شاخه نواز) برای تشکیل یک دولت اقلیت حمایت می‌کند.

همچنین مریم اورنگزیب، سخنگوی حزب شریف، در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «نواز شریف» برادر بزرگ «شهباز شریف»، او را برای این پست نامزد کرده است. شهباز شریف متعلق به حزب برادرش، حزب «مسلم لیگ نواز پاکستان» (PML-N) است که بزرگ‌ترین حزب شناخته‌شده با 73 کرسی است و حزب مردم پاکستان با ۵۴ کرسی دوم است. این ۲ حزب با هم برای تشکیل یک اکثریت حداقلی در مجلسی با ۲۶۴ کرسی کافی هستند.

آصف علی‌ زرداری، رئیس‌جمهور پیشین پاکستان و از رهبران حزب مردم پاکستان، در یک کنفرانس خبری در کنار شهباز شریف و رهبران احزاب سیاسی دیگر گفت: «ما تصمیم گرفته‌ایم با هم دولت تشکیل دهیم تا پاکستان را از بحران خارج کنیم». این ائتلاف از آن جهت اهمیت دارد که تضمین می‌کند حزب عمران خان با وجود آنکه بیشترین آرا را در انتخابات به دست آورده، به قدرت نمی‌رسد.

همچنین طبق گزارش رویترز، «اسد قیصر» دستیار ارشد و کلیدی عمران‌خان پس از دیدار با او در زندان، به خبرنگاران گفت: «ایوب‌خان نامزد ما برای نخست‌وزیری خواهد بود و توسط عمران‌خان انتخاب شده است». او افزود حزب تحریک انصاف با احزاب دیگر تماس خواهد گرفت تا درباره حمایت از نامزدی ایوب گفت‌وگو و رایزنی کنند. ایوب با وجود غیبت در کمپین انتخاباتی به رقابت پرداخت و در انتخابات کرسی به دست آورد.

ایوب همچنین نوه «ایوب خان» است که از سال ۱۹۵۸ تا ۱۹۶۹ میلادی بر پاکستان حکومت کرد. شرایط فعلی‌ای که در پاکستان حاکم است، از جمله وضعیت نامطلوب اقتصادی، از عمده‌ترین چالش‌های جدی دولت آینده در این کشور خواهد بود. به نظر می‌رسد حتی در صورتی که دولت ائتلافی هم در اسلام‌آباد تشکیل شود، مشخص نیست تا پیش از به پایان رسیدن دوره‌اش بتواند اقدام خاصی برای بهبود شرایط کشور انجام دهد و تنشی که میان حزب مسلم لیگ ‌نواز و حزب تحریک انصاف وجود دارد، می‌تواند زمینه‌ساز تنش در پاکستان باشد که به راحتی قابل حل هم نیست. به هر حال تحولات پاکستان شاید تاثیر چندانی در امور منطقه‌ای نداشته باشد اما با توجه به وضعیتی که اسلام‌آباد در مواجهه با همسایگان از جمله افغانستان و هندوستان با آن مواجه است، باید تلاش کند تا به تنش‌های داخلی پایان دهد، در غیر این صورت تندروها و برخی بازیگران موثر از فرصت به وجود آمده برای تشدید تنش در این منطقه جغرافیایی استفاده خواهند کرد.