دست برتر مسکو در تحمیل توافق صلح اوکراین

بحران اوکراین به عنوان بزرگ‌ترین بحران ژئوپلیتیکی قاره اروپا پس از جنگ جهانی دوم به خط مقدم روسیه با پیمان آتلانتیک شمالی بدل شده است. هنگامی که دولت های غربی بدون توجه به حساسیت‌های روسیه نسبت به حوزه «خارج نزدیک» عضویت اوکراین را در ناتو بررسی کردند؛ مسکو گزینه عملیات ویژه نظامی را علیه کی یف انتخاب کرد.


با گذشت قریب به دو سال از جنگ اوکراین، روسیه با الحاق چهار استان زاپوریژیا، خرسون، دونتسک و لوگانسک (15 درصد) قلمرو اوکراین به خاک خود موافقت کرده است. اکنون ضدحمله‌های ارتش اوکراین برای بازپس‌گیری استان‌های شرقی به نتیجه نرسیده و همین موضوع سبب ناامیدی دولت‌های غربی از ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین شده است. در چنین شرایطی برخی منابع غربی از تمایل «تزار روسیه» برای اعلام آتش‌بس و پایان جنگ خبر می‌دهند

روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز به تازگی مدعی شد، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه از ماه‌های پایانی سال 2022 خواستار توقف جنگ و آغاز مذاکرات صلح با اوکراین و دولت‌‎های غربی بوده است. به نظر می‌آید پس از برتری نیروهای روس در جبهه شمال و شکست ضد حمله کی یف، پوتین قصد دارد از موضع قدرت وارد مذاکرات دیپلماتیک شود و برای تثبیت دستاوردهای میدانی روسیه چانه‌زنی کند.

در سوی مقابل، برخی کارشناسان و راهبردنویسان غربی بر این اعتقادند، ارسال چنین سیگنال‌هایی می‌تواند نقشه جدید مسکو برای فریب غرب و نیز باعث فراهم کردن فضا برای ازسرگیری دور جدید عملیات در خاک اوکراین باشد. مهم‌ترین چالش برای اعلام آتش‌بس در جبهه‌های نبرد و انعقاد توافق صلح پایدار میان روسیه و اوکراین، پذیرش شرایط جدید از سوی کی یف و پافشاری روس‌ها بر حفظ مناطقی همچون دونباس و کریمه است. در سوی مقابل، اوکراینی‌ها پیش شرط اصلی هرگونه صلح با روسیه را عقب‌نشینی مسکو از خاک این کشور و احیای تمامیت ارضی اوکراین طبق نقشه‌های پیش از سال 2014 میلادی اعلام کردند.

در یک سال اخیر قدرت‌های بزرگ جهانی با برگزاری دو نشست کپنهاگ و جده سعی کردند به بررسی امکان صلح در اوکراین بپردازند. در جریان هر دو نشست بین‌المللی با آنکه تنها نمایندگان اوکراین حضور داشتند، اما مقام های کاخ کرملین از ایجاد سازوکار گفت و گوهای صلح استقبال و آن را اقدامی مثبت توصیف کردند.

دست بالای روسیه در میدان اوکراین، پافشاری کی یف بر سر احیای تمامیت ارضی و بیانیه‌های صادر شده در سلسله نشست‌های صلح اوکراین سبب شده است کارشناسان حوزه امنیت بین‌الملل اقدامات انجام شده را برای برقراری صلح در اوکراین غیر واقعی توصیف کنند. گروهی دیگر با نگاه بدبینانه‌تر برگزاری نشست جده از سوی ریاض را صرفاً اقدامی برای بهبود چهره عربستان نزد افکار عمومی و کسب جایگاه سیاسی برای محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی دانستند که هیچ تأثیر ملموسی بر روند جاری جنگ نخواهد گذاشت.

از ابتدای بحران اوکراین تا امروز قدرت‌های غربی به جای فراهم کردن شرایط صلح میان دو طرف منازعه سعی کرده اند خاک این کشور اروپایی را به خط مقدم و سنگر نخست برابر ارتش روسیه بدل کنند. به عبارت دیگر، در نگاه مقام های ناتو برای مهار مسکو و کاهش نفوذ این قدرت بزرگ در منطقه اوراسیا لازم است گسل‌های ژئوپلیتیکی مسکو فعال و روس‌ها سرگرم جنگ‌های بی‌پایان شوند.

برآوردهای انجام شده از سوی سازمان ملل متحد نشان می دهند، تاکنون بیش از 1 تریلیون دلار از زیرساخت‌های حیاتی کی یف تخریب شده است. با وجود این، کشورهای غربی سال گذشته میلادی تنها 65 میلیارد دلار کمک مالی در اختیار دولت زلنسکی قرار دادند. در چنین شرایطی به نظر می‌آید پاسخ منفی به مذاکرات صلح و تداوم سیاست تهاجمی غرب در قبال اوکراین تنها به تخریب بیش از پیش این کشور اروپایی منجر خواهد شد.

بهره سخن
طولانی‌شدن جنگ غزه و تغییر نقطه تمرکز غرب از کی یف به تل‌آویو این فرصت را در اختیار روس‌ها قرار داده است با توجه به دست پایین اوکراین در میدان نبرد، گزینه آتش‌بس و صلح پایدار را مطرح کنند؛ بی‌آنکه قصدی برای پس دادن چهار استان شرقی اوکراین داشته باشند. اگر تشکیل ائتلاف دریایی آمریکا به نقطه آغاز جنگ منطقه‌ای در محدوده شمال اقیانوس هند و شرق مدیترانه بدل شود، آنگاه مسکو از شانس بیشتری برای حرکت به سمت گزینه ترک مخاصمه و تحمیل شروط خود در مذاکرات صلح برخوردار خواهد بود.

گروهی دیگر بر این اعتقادند، واشنگتن- بروکسل- کی یف از صلحی استقبال خواهند کرد که در آن گزینه احیای تمامیت ارضی اوکراین وجود داشته باشد. در نگاه اوکراینی‌ها، هرگونه صلح بدون بازگشت سرزمین‌های این کشور اروپایی به معنای شکست کامل از روسیه خواهد بود.

حال باید منتظر ماند و دید آیا روسیه می‌تواند دستاوردهای میدانی ارتش را به امتیازهای دیپلماتیک بدل کند یا آنکه کی یف موفق خواهد شد تمامیت ارضی خود را احیا کند؟ فرجام بحران غزه، نقش سازنده چین و آینده بازار انرژی سه متغیر تأثیرگذار در روند پایان جنگ در جغرافیای اوکراین خواهد بود.